قلمرو زبانی:
۱: معنای واژه‌ «دستور» را در بیت‌های زیر مشخّص کنید.
چه نیکو گفت با جمشید دستور که با نادان نه شیون باد و نه سور
دستور: وزیر
گر ایدونک دستور باشد کنون بگوید سخن پیش تو رهنمون
دستور: اجازه
۲: با توجّه به دو بیت زیر از مولوی، آیا می‌توان «دیر شدن» و «بی گاه شدن» را معادل معنایی یکدیگر دانست؟ دلیل خود را بنویسید.
مکر او معکوس و او سرزیر شد روزگارش برد و روزش دیر شد
بی‌گاه شد بی‌گاه شد، خورشید اندر چاه شد خورشیدِ جان عاشقان در خلوت الله شد
بله، می‌توان آن‌ها را معادل هم دانست؛ زیرا هر دو، مفهوم «تباه و تمام شدن» وجود دارد و می‌توان به جای هر دو معادل «تمام شدن» را آورد.
۳: بیت زیر را با توجّه به موارد «الف» «ب» بررسی کنید.
سرّ من از نالهٔ من دور نیست لیک چشم و گوش را آن نور نیست
الف) کارکرد «را»: حرف «را» در معنای حرف اضافهٔ «برای» به کار رفته است. برای چشم و گوش آن نور نیست.
ب) نقش دستوری قسمت‌های مشخص شده: دور: مسند، آن نور: نهاد زیرا «نیست» به معنای وجود ندارد هست نه فعل اسنادی.
قلمرو ادبی:
۱: بیت‌های زیر را از نظر کاربرد آرایهٔ جناس تام (همسان) بررسی کنید.
الف)آتش است این بانگ نای و نیست باد هر که این آتش ندارد نیست باد

در این بیت واژه‌های «نیست باد» جناس تام دارند؛ زیرا در لفظ دقیقاً یکسان اما در معنی با هم متفاوتند. در مصرع اوّل «نیست باد» به معنی «باد هوا نیست» امّا در مصرع دوم «نیست باد» یک فعل دعایی و به معنای «نابود شود» به کار رفته است.
ب)نی، حریف هر که از یاری بُرید پرده‌هایش پرده‌های ما درید
دو واژهٔ «پرده» جناس تام دارند؛ زیرا اوّلی به معنای «نغمه و آواز» و دومی به معنای «حجاب» است.
۲: به بیت زیر توجّه کنید:
مستمع، صاحب سخن را بر سر کار آورد غنچهٔ خاموش، بلبل را به گفتار آورد
(صائب تریزی)
در این بیت، مصراع دوم در حکم مصداقی برای مصراع اوّل است؛ به گونه‌ای که می‌توان جای دو مصراع را عوض کرد؛ در واقع شاعر، بر پایهٔ تشبیه، بین دو مصراع ارتباط معنایی بر قرار کرده است؛ به این نوع کاربرد شاعرانه «اسلوب معادله» می‌گویند.
توجّه: در اسلوب معادله، هر یک از دو مصراع، استقلال معنایی و نحوی دارند؛ به گونه‌ای که یکی از طرفین، معادل و مصداقی برای تأیید مفهوم طرف دیگر است.
نمونه:
عشق چون آید، برد هوش دل فرزانه را دزد دانا می‌کشد اوّل چراغ خانه را
زیب‌النّسا
شانه می‌آید به کار زلف در آشفتگی آشنایان را در ایّام پریشانی بپرس
سلیم طهرانی
عشق بر یک فرش بنشاند گدا و شاه را سیل، یکسان می‌کند پست و بلند راه را
غنی کشمیری
۳: در کدام بیت درس، شاعر از «اسلوب معادله» بهره گرفته است؟ دلیل خود را بنویسید.
محرم این هوش جز بی‌هوش نیست
مر زبان را مشتری جز گوش نیست
زیرا مصراع دوم معادلی برای مصراع اول است؛ علاوه‌ بر این، هر مصراع یک مفهوم کامل دارد و وابستهٔ مصراع بعد نیست.
قلمرو فکری:
۱: مقصود مولوی، از «نی» و «نیستان» چیست؟
نی: نماد مولانا یا انسان آگاه و عارف کامل و آشنا به حقایق عالم بالا
نیستان: نماد عالم معنا یا همان وطن اصلی انسان
۲: کدام بیت، به این سخن مشهور «کُلُّ شَیءٍ یَرْجِعُ إِلَی أصْلِهِ.» (هر چیزی سرانجام به اصل و ریشهٔ خود باز می‌گردد.) اشاره دارد؟
هر کسی کاو دور ماند از اصل خویش باز جوید روزگارِ وصل خویش
۳: حافظ، در هر یک از بیت‌های زیر، بر چه مفاهیمی تأکید دارد؟ بیت‌های معادل این مفاهیم را از متن درس بیابید.
الف) در ره عشق نشد کس به یقین محرم راز هر کسی بر حسب فکر گمانی دارد
مفهوم: هر فردی، حقیقت عشق را نمی‌فهمد و هر کس بر اساس تصوّر و گمان خود دربارهٔ آن سخن می‌گوید.