شعرخوانی: زاغ و کبک
۱- زاغی از آنجا كه فراغی گزید/ رخت خود از باغ به راغی كشید
قلمرو زبانی: فراغ: آسايش، آسودگي (هم آوا؛ فراق: جدایی) / گزیدن: انتخاب کردن (بن ماضی: گزید، بن مضارع: گزین) / راغ: صحرا، دامنه سبز کوه / قلمرو ادبی: قالب: مثنوی / وزن: مفتعلن مفتعلن فاعلن / زاغ، راغ، باغ: جناس ناهمسان / فراغ، راغ: جناس ناهمسان / رخت: توشه، اسباب و اثاثیه / رخت كشیدن: كنایه از کوچ کردن / واج آرایی: «غ» / تشخیص.
بازگردانی: زاغی كه در فکر آسایش و راحتی بود، بر آن شد که از باغ به صحرا برود.
پیام: کوچ
۲- دید یكی عرصه به دامان كوه/ عرضه ده مخزن پنهان كوه
قلمرو زبانی: عرصه: میدان، زمین، پهنه / دامان: دامنه / عرضه ده: ارائه دهنده، نمایانگر / مخزن: گنجینه / قلمرو ادبی: عرصه، عرضه: جناس ناهمسان / مخزن: استعاره از گلها و گیاهان
بازگردانی: زمینی را در دامنه كوه دید كه گلها و گیاهانی داشت که مانند گنجینه و اسرار كوه بودند.
پیام: زیبایی و سرسبزی دامنه کوه
۳- نادره كبكی به جمال تمام / شاهد آن روضه فیروزه فام
قلمرو زبانی: نادره. كمیاب / جمال: زیبایی / شاهد: زیبارو / روضه: باغ، گلزار / فام: رنگ / فیروزه فام: به رنگ فيروزه، فيروزه رنگ/ قلمرو ادبی: فیروزه فام: کنایه از سرسبز/
بازگردانی: كبك بسیار زیبایی در آنجا بود که زیباروی آن باغ سرسبز به شمار می‌رفت.
پیام: زیبایی کبک
۴- هم حركاتش متناسب به هم / هم خطواتش متقارب به هم
قلمرو زبانی: متناسب: هماهنگ / خطوات: ج خطوه، گام‌ها، قدم ها / متقارب: نزديک به هم، در کنار هم / قلمرو ادبی: ترصیع (انسانی) / واج آرایی: «م» / واژه آرایی «هم»
بازگردانی: هم حركاتش موزون وهماهنگ بود هم گامهایش نزدیك به هم و زیبا.
پیام: تناسب رفتار
۵- زاغ چو دید آن ره و رفتار را / وان روش و جنبش هموار را
قلمرو زبانی: چو: هنگامی که / ره و رفتار: راه رفتن و حرکت کردن / روش: راه رفتن، شیوه / جنبش: حرکت / این بیت و بیت پسین موقوف المعنی اند./ قلمرو ادبی: قافیه: رفتار، هموار / ردیف: را
بازگردانی: زاغ هنگامی‌که راه رفتن و شیوه زیبا و هماهنگ کبک را دید،
۶- بازكشید از روش خویش پای/ در پی او كرد به تقلید جای
قلمرو زبانی: در پی: به دنبال / تقلید: پیروی / قلمرو ادبی: پای كشیدن از: كنایه از دست کشیدن، رها کردن / پای، جای: جناس ناهمسان.
بازگردانی: زاغ از رفتار خود دست كشید و از كبك تقلید كرد.
پیام: تقلید نا درخور
۷- بر قدم او قدمی می‌كشید / وز قلم او رقمی می‌كشید
قلمرو زبانی: رقم: خط / قلمرو ادبی: می‌كشید: جناس (کشیدن نخست: برداشتن، کشیدن دوم: نقاشی کردن)/ قدم، قلم: جناس ناهمسان / قلم، رقم: تناسب / واج آرایی: ق، م / واژه آرایی: قدم / قلم: مجاز از نوشته / رقمی كشید: نوشتن، نگاشتن / از قلم او رقمی كشیدن: کنایه از پیروی کردن / ترصیع (انسانی)
بازگردانی: زاغ مانند كبك گام می‌نهاد و از روی نوشته او نقاشی می‌کرد (از او پیروی می‌کرد).
پیام: تقلید
۸- در پی اش القصه در آن مرغزار / رفت بر این قاعده روزی سه چار
قلمرو زبانی: القصه، خلاصه / مرغزار: جای روییدن مرغ، سبزه زار، زميني که داراي سبزه و گل هاي خودرو است. / قاعده: روش / قلمرو ادبی:
بازگردانی: خلاصه چند روز به این شیوه در آن چمنزار از كبك پیروی كرد.
پیام: پیروی از کبک
۹- عاقبت از خامی خود سوخته / رهرَوِی كبك نیاموخته
قلمرو زبانی: خامی: کنابه از ناپختگی، کم تجربگی / قلمرو ادبی: سوختن: کنایه از زیان دیدن / رهروی: راه رفتن
بازگردانی: سرانجام زاغ به خاطره بی تجربگی اش، زیان دید و راه رفتن كبك را نیز نیاموخت.
پیام: پایان تقلید نامناسب
۱۰- كرد فرامش ره و رفتار خویش / ماند غرامت زده از كار خویش
قلمرو زبانی: فرامش: فراموش / ره و رفتار: راه رفتن و حرکت کردن / غرامت زده: تاوان زده، کسي که غرامت کشد، پشيمان / قلمرو ادبی: واژه آرایی: خویش
بازگردانی: زاغ رفتار و روش خود را نیز فراموش كرد و به خاطر تقلید نابجایش زیان دید.
پیام: زیان دیدن به خاطر تقلید نابجا
تحفة الأحرار، جامی
درک و دریافت:
1) این سروده را از دید لحن و آهنگ خوانش بررسی نمایید. – لحن این سروده باید داستانی و آموزشی باشد.
2) با توجّه به قلمرو فكری شعر، درباره ریشه های پیامدهای تقلیدِ نابه جا و كوركورانه، گفت و گو كنید. – تقلید نابجا و نامناسب سبب می شود که آدمی زیان ببیند و هدفهای خود دور بیفتد.
